Rekabete dayalı sporlar sözdebilim için bereketli bir alan. Sporcular
kendilerine en ufak avantaj sağlayacak şeyleri kullanmaktan kaçınmıyorlar.
Bunlar, temelsiz iddialara dayanan, sözdebilimsel uygulamalar, işe yararlığı şüpheli
de olsa pazarlama dehasıyla satılan ürünler, şans getirdiğine inanılan nesneler
bile olsa.
 |
| Kinesio bant uygulayan bir atlet |
Sözgelimi, 2008 ve 2012 Olimpiyatlarında bazı sporcular
vücutları üzerine renkli şeritler yapıştırmışlardı. 30 yıl önce Japon kiropraktör
(yine sözdebilimsel bir uygulama olan kiropraktiği yapan kişi) Kenzo Kase
tarafında geliştirilen bu şeritlere, kinesio bant (kinesiotape) deniliyor. Bunlar
performans artışı sağlamaya, yaralanmayı azaltmaya ve kasların çok daha hızlı
iyileşmesine yardımcı olduğu iddia edilen, ancak işe yaradığına dair çok zayıfbulgular olan ürünler. Ki kimi bilim insanlarının deri yüzeyine yapıştırılan
bantların etkisinin çok daha derindeki kaslara ulaşabileceğine dair şüpheleri
var.
2016 Rio Olimpiyatları’nda yarışan birçok sporcunun,
özellikle de yüzücülerin, sırt, omuz ve bazen de vücutlarının farklı
yerlerindeki yuvarlak morluklar dikkatinizi çekmiştir. Bu, geleneksel Çin
tıbbında uygulanan ve bizim de hacamat olarak bildiğimiz bardak çekme
uygulamasından başka bir şey değil.
 |
| Denge Bilekliği |
Bir zamanlar birçok ünlü sporcunun takması sonucu bir
çılgınlık hâlinde yaygınlaşan ve işe yaramadığı kanıtlanan denge bilekliği palavrası
gibi, kinesio bant ve bardak çekmenin işe yaradığına dair kanıt olmaması
dışındaki bir diğer ortak nokta da, dışardan kolayca gözlemlenebilir olması. Bu
da insanın aklına ister istemez bu uygulamaların yalnızca buz dağının üstü
olduğunu getiriyor. Peki sporcuların derilerinde görülebilir izler
bırakmayan başka işe yaramaz uygulamalar olabilir mi?
Uygulama pratikte işe yaramıyor olsa bile, plasebo etkisinin
getireceği en ufak fayda bile atletleri yanlış inançlara yönlendiriyor. Antrenörler
büyük ihtimalle, faydanın tamamen psikolojik olup olmadığını umursamıyorlar
bile, onların tek umursadığı iyi performans ve zafer.
Sporcuların batıl inanca ve plasebo etkisine olan zafiyeti, spor
dünyasında da milyon dolarlık “mucizevi ürün” endüstrisinin gelişmesine neden oluyor. Bu
endüstri, profesyonelleri ve seçkin sporcuları hedef alıyor ve böylece bu
isimleri, ortalama bir sporcunun kendi ürünlerini satın almasına teşvik için kullanmış
oluyor.
Sırtını kaplayan yuvarlak morluklarla Olimpik havuzun
etrafında yürüyen Michael Phelps’in en rahatsız edici tarafı da bu.
Sözdebilimin ayaklı reklam tabelası olmak.
Bardak Çekme
Pek çok “antik” alternatif tedavi gibi bardak çekme de tamamen
hurafe temelli bir tedavi yöntemi olarak sıhhat ya da hastalığın fizyolojik
mekanizmalarına ilişkin en ufak bir fikirleri bile olmayan, bilim öncesi bir
kültürün parçasında doğdu.
 |
| Çin Alternatif Tıbbında kupa çekme |
Bardak çekmenin iki türü var. Hacamat olarak bildiğimiz “ıslak
çekim” (wet cupping) ve kanamaya sebep olmayan “kuru çekim” (dry cupping). Çinlilerin
uyguladığı ıslak çekimde, cam bir kupa ya da bardak derinin üstüne yerleştirilir
ve ardından kupanın üstünde tütsü yakılarak içindeki havanın boşaltılması
sağlanıp, kısmi bir vakum oluşturulur (Arap pratiğinde kupanın üstüne değil
içine alev tutulur), böylece kanın çekilmesi sağlanır.
Islak çekimin amacı, pıhtılaşmış kanı ve ısıyı atmak, ateşi
ve bilinç kaybını tedavi etmek, acıyı ortadan kaldırmaktır. Şüphesiz,
günümüzdeki Geleneksel Çin Tıbbı uygulayıcılarının söylediği bu yönde. Bir
zamanlar, bu tedavinin amacı, kan ya da kandaki enerji anlamına gelen “çi”yi
temizlemekti. Kısacası bardak çekme, Çinlilerin hacamatından ötesi değil.
Antik tedavi yöntemlerinin pek çok türünde olduğu gibi,
modern uygulayıcılar aynı ya da benzer teknikleri kullanırlar fakat modern
kulaklara daha kabullenilir gelmesi için iddialarını değiştirirler. Bu tür
iddiaların bir göstergesi tedavinin neyi tedavi ettiğine ilişkin belirli
iddialar öne sürmektir. Hedeflenen rahatsızlıklar yaygın olan öznel semptomlar göstermeye
meyleder. Bel ağrısı, kas ağrısı, eklem ağrısı, yorgunluk ve baş ağrıları
bilinen, yaygın hedeflerdir. Bu da, bu tedaviler için öne sürülen iddiaların, mantıkla,
kanıtlarla, araştırmalar veya bilimle değil, piyasa güçleri tarafından
yönlendirildiğinin net bir göstergesidir.
Bir diğer gösterge ise tedaviyi meşru kılmak için bahsedilen
sözde mekanizmalardır. Bunlar günümüzün trend anlatılarına uyum sağlarlar ve
yine bilim değil, pazar güçleri tarafından yönlendirilirler. Yüzlerce yıl önce
bardak çekme çiyi serbest bırakıyordu. Bugün ise isimsiz toksinleri atmak, kan
akışını hızlandırmak ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılıyor.
Bardak Çekme Araştırmaları
Şu anda yaşadığımız dünyada, ne kadar gülünç olursa olsun, ciddi
bir araştırmayı hak etmediğini düşünebileceğimiz neredeyse hiçbir tıbbi iddia
yok. Bu yüzden evet, bardak çekme üzerine yapılan gerçek tıbbi araştırmalar da var.
Böylesi bir araştırma açıkçası kaynak israfından başka bir şey değil ve
muhtemelen etik dışı da. Aynı zamanda ona destek verenlerin uygulamalarını
etkilemiyor. Analiz etmek ve dikkat çekmek için gerçek bir araştırmanın olması
ne kadar iyi de olsa, genel olarak buna pek değdiği söylenemez.
Tamamlayıcı ve alternatif tıp alanında uzmanlaşmış olan
Prof. Edzard Ernst’ün bu konuda hakkındaki sistematik incelemeler üzerine
yaptığı çalışmada vardığı sonuç şöyle:
“Sonuç olarak, bu sistematik incelemelerin genel değerlendirmesinin öne sürdüğü, bardak çekmenin ağrıyı azaltmakta etkili olabileceğidir. Diğer belirtiler içinse kanıtlar yetersizdir. Tüm sistematik incelemeler büyük oranda taraflılık riski taşıyan başlıca araştırmaları temel almaktadır. Bu nedenle, bardak çekmenin iyileştirici değeri konusundaki hatırı sayılır ölçüde belirsizlik devam etmektedir.”
Çin Alternatif Tıbbını destekleyen dergilerde yayımlanan
diğer sistematik incelemeler de ikna edici değil. Sözgelimi, bel ağrısın tedavisinde
bardak çekmeye ilişkin, yalnızca tek bir randomize kontrollü çalışmayı içeren 2013
tarihli bir inceleme şunu gösteriyor:
“Bu randomize kontrollü çalışmada, ıslak çekme grubunun etkinlik oranı bekleme listesi grubundakiyle benzerdir (p>0.05).”
Bu nedenle randomize kontrollü olmayan çalışmaları, vaka
raporlarını ve başyazıları eklediler çünkü:
“Randomize kontrollü çalışmalar yüksek nitelikli kanıtlar sunmasına rağmen, randomize kontrollü olmayan çalışmaları bu araştırmaya ekledik çünkü sınırlı sayıdaki randomize kontrollü çalışma ikna edici kanıtlar sunmamıştır.”
Tüm bunların sonucunda bardak çekme üzerine yapılan
araştırmalar çoğunlukla negatif sonuç veren, düşük nitelikli ve büyük oranda
taraflı araştırmalardır. Bardak çekmenin gerçek fizyolojik etkilerine dair ikna
edici bir kanıt bulunmamaktadır.
Savunucuları en azından terapinin yararlı olduğunu iddia
edebilirler fakat acele etmesinler. Genelde bir tedavinin yararlı olduğunu varsayma
eğilimi vardır, çünkü hiç kimse potansiyel riskleri belgelemeye zahmet etmez.
Sözgelimi, bir vakada bardak çekmenin bir hastada sedef
hastalığının yayılmasına sebep olduğu bildirilmiştir (sedef hastalığı
lezyonları tuhaf yuvarlak şekiller meydana getirdiği için hastayı tedavi eden
doktorların dikkatinden kaçmıştır).
 |
| Hacamat uygulaması sonucu hasta üzerinde oluşan yanıklar |
Bardak çekmenin en yaygın yan etkileri morarma, yanık ve
deri enfeksiyonudur. Şiddetli ıslak çekme uygulaması kansızlığa bile yol
açabilir. Çin’de yaşanan bir vakada olduğu gibi kısa sürede aynı noktaya
hacamat uygulaması yapılması sonucu derin yarıklar oluşabilir.
Yan etkilerin önemsiz olacağını varsaysak bile, bardak
çekmenin kanıtlanmış ya da makul bir faydası olmadan, rahatsızlık, para kaybı,
ve kozmetik kusurlar gibi yan etkilerini göze almaya değer mi diye düşünmek
lazım.
Sonuç: Bardak çekme sözdebilimdir!
Bardak çekme de akupunkturdan, kan çekme (hacamat),
frenolojiden ve diğer tıbbi sözdebilimsel uygulamalardan farklı değil. Bu
tedavi, bilim öncesi hurafelere dayanıyor ve modern müşterilere daha etkin bir
şekilde pazarlamak için yeni bir makyajla sunuluyor.
Mükemmelliğin, sıkı çalışmanın, adanmışlığın ve dostça
rekabetin övülmesi gerektiği Olimpiyatların, sözdebilim yuvası hâline gelmesi
büyük bir talihsizlik değil de nedir? Artık bu etkinlikler, kolay aldanmayı ve
hurafeyi de temsil ediyor ve onu takip eden dünyaya kolay aldanmayı aşılıyor.
Kaynaklar:
Sözdebilim Yuvası Olimpiyatlar
Reviewed by GarajimdakiEjder
on
14:02
Rating:
Reviewed by GarajimdakiEjder
on
14:02
Rating:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder